Artikel van Norbert Häring:
Zbigniew Brzeziński verklaart de houding van de VS ten opzichte van Europa, Rusland en Oekraïne
van 17 september 2024.
Orgineel in het Duits.

Zbigniew Brzeziński¹⁾ was een van de meest vooraanstaande politici in de VS. Zijn in 1997 uitgegeven boek “The Grand Chessboard²⁾” veroorzaakte heel wat opschudding en is vandaag de dag in veel opzichten nog steeds zeer actueel en verhelderend. Brzeziński beschreef welke grote betekenis de dominantie in Europa en Oekraïne hebben Voor het Amerikaanse leiderschap en welke belangen deze hebben voor de EU. De Duitse uitgever Nomen heeft het boek opnieuw uitgegeven in de Duitse vertaling met de titel: “Die Einzige Weltmacht”. Het bevat 296 pagina's, de prijs is € 20,00.

Norbert Häring had liever iets als “Het Grote Schaakbord” of “Het Schaakbord Eurazië” als titel gezien, maar daar gaat het hem niet om. De titel verklaart, waar het om gaat: “Amerika's overheersingsstrategie en de strijd om Eurazië”.
Brzeziński was campagneadviseur van Lyndon B. Johnson en veiligheidsadviseur van Jimmy Carter, hoogleraar Amerikaans buitenlands beleid aan de Johns Hopkins Universiteit, consultant bij het Centre for Strategic and International Studies (CSIS) en managementconsultant.

Het “schaakbord” uit de Engelse titel van het boek, waarop de strijd om de wereldheerschappij wordt uitgespeeld, is Eurazië. De strategie: “niet toestaan dat er een Euraziatische uitdager opstaat die het Euraziatische continent onder zijn heerschappij zou kunnen brengen en zo een bedreiging voor Amerika zou kunnen vormen.” Brzeziński legt uit hoe belangrijk Eurazië is en waarom de dominantie die de VS over Eurazië heeft bereikt zo belangrijk is:

Amerika's belangrijkste geopolitieke prijs is Eurazië. (…) Amerika's voortdurende mondiale suprematie hangt rechtstreeks af van hoe lang en hoe effectief het zich staande kan houden in Eurazië. (…) Bijna 75 procent van de wereldbevolking leeft in Eurazië en het land en de bedrijven in Eurazië bevatten het grootste deel van de materiële rijkdom van de wereld. Eurazië bezit 60 procent van het bruto nationaal product van de wereld en ongeveer drie kwart van de wereldwijd bekende energiereserves.

Voor Brzeziński - en men mag aannemen, ook al is dit niet onomstreden - is Europa voor het Amerikaanse leiderschap “Amerika's onmisbare geopolitieke bruggenhoofd op het Euraziatische continent”. Europa is voor de VS van enorm geostrategisch belang, omdat het Atlantische Verbond, de NAVO, de politieke invloed en de militaire macht van Amerika op het Euraziatische continent verankert:

Zonder deze nauwe trans-Atlantische banden zou Amerika's suprematie in Eurazië snel verdwijnen. Haar controle over de Atlantische Oceaan en haar vermogen om invloed en macht uit te oefenen dieper in de Euro-Aziatische regio zou dan uiterst beperkt zijn.(…) Het simpele feit is dat West-Europa, en in toenemende mate ook Centraal-Europa, grotendeels een Amerikaans protectoraat zal blijven, waarvan de geallieerde staten doen denken aan de vazallen en tributarissen van weleer.

Brzeziński diagnosticeert een ambivalente relatie tussen de VS en een verenigd en sterk Europa. Aan de ene kant hebben de VS altijd hun oprechte interesse in een verenigd Europa in een gelijkwaardig partnerschap met de VS verkondigd. In de praktijk hebben de Verenigde Staten zich echter vaak niet gedragen alsof ze echt een sterk Europa wilden dat optreedt als gelijkwaardige partner in wereldzaken. In plaats daarvan hebben ze een voorkeur getoond voor de bestaande ongelijke alliantie. Zo werden de meningsverschillen over de houding ten opzichte van Iran en Irak door Washington niet gezien als een twistpunt tussen gelijkwaardige partners, maar als een geval van insubordinatie (ongehoorzaamheid, gebrek aan ondergeschiktheid).

Hij is voorstander van een echte beslissing ten gunste van een verenigd Europa, maar wijst erop dat dit een verregaande reorganisatie van de NAVO zou vereisen, wat onvermijdelijk de suprematie van de VS binnen het bondgenootschap zou verzwakken. Volgens Norbert Häring is zijn scepsis over de vraag of Washington hiertoe bereid zou zijn, inmiddels bevestigd.

Brzeziński beschrijft de strategische taak van het Amerikaanse leiderschap met betrekking tot de Europese eenwording als volgt:

Voor de VS is de centrale vraag: Hoe kan een levensvatbaar Europa gebouwd worden op basis van het Frans-Duitse partnerschap dat verbonden blijft met Amerika en de reikwijdte uitbreidt van het democratische systeem van internationale samenwerking waarop de effectieve uitoefening van zijn wereldwijde superioriteit zo zwaar leunt?

Brzeziński beschrijft de grootste bedreiging voor de dominantie van de VS in Euro-Azië en dus in de wereld als de “mogelijkheid van een grote Europese heroriëntatie welke niet volledig kan worden uitgesloten, wat zou resulteren in ofwel een Duits-Russische overeenkomst of een Frans-Russische entente”. Er zijn duidelijke historische precedenten voor beide. Voor hem is de Europese eenwording de beste verzekering tegen het uitkomen van dit worst-case scenario voor de VS. Er zou immers een Duits-Russische of Frans-Russische alliantie kunnen ontstaan “als de Europese eenwording zou haperen en de betrekkingen tussen Europa en Amerika ernstig zouden verslechteren”. In dat geval zou men zich een Europees-Russische overeenkomst kunnen voorstellen die Amerika van het continent zou uitsluiten. Of in meer detail:

Het is niet nodig om oude angsten op te roepen over een speciale overeenkomst tussen Duitsland en Rusland, noch is het nodig om de gevolgen van een tactische flirt tussen de Fransen en de Russen te overdrijven om de geopolitieke stabiliteit van Europa - en de plaats van Amerika daarin - in gevaar te zien komen in het geval van een mislukking van de nog steeds voortdurende inspanningen voor Europese eenwording. Een dergelijke mislukking zou waarschijnlijk resulteren in het opnieuw opduiken van een aantal vrij traditionele Europese uitvluchten. Rusland of Duitsland zouden dan zeker redenen vinden om hun geopolitieke ambities de vrije loop te laten. (…) Op dit moment zijn de belangen van Duitsland congruent met die van de EU en de NAVO en zijn ze zelfs intern gezuiverd. Zelfs de woordvoerders van de linkse Alliantie 90/De Groenen hebben zich uitgesproken voor uitbreiding van de NAVO en de EU. Mocht het eenmakings- en uitbreidingsproces echter tot stilstand komen, dan zijn er aanwijzingen dat het Duitse idee van een Europese orde meer nationalistische trekjes zou krijgen, wat mogelijk ten koste zou gaan van de stabiliteit in Europa. (…) Europa zou dan zijn functie verliezen als Euraziatisch bruggenhoofd voor de Amerikaanse macht en als mogelijke springplank voor een uitbreiding van het democratische mondiale systeem naar het Euraziatische continent. Daarom moeten de VS de Europese eenwording actief en zonder voorbehoud blijven steunen.

Het is denkbaar dat een verenigde en machtige Europese Unie op een gegeven moment een politieke rivaal en een lastige concurrent van de Verenigde Staten wordt op economisch en technologisch gebied. Zo'n krachtig en politiek vastberaden Europa valt echter niet te verwachten in de nabije toekomst. De financiële crisis van 2007/08, die ontstond in de VS maar Europa veel harder trof, de energietransitie en het opblazen van de Nord Stream pijpleidingen en het zelf beschadigende sanctiebeleid dat de VS Europa heeft opgelegd, hebben er - bedoeld of onbedoeld - voor gezorgd dat Europa niet zo'n economisch sterk en machtig blok zal worden dat het een bedreiging zou kunnen vormen voor de Amerikaanse suprematie.

Frankrijk noch Duitsland zijn sterk genoeg om Europa op te bouwen volgens hun eigen ideeën of om de controversiële problemen met Rusland op te lossen die ontstaan bij het bepalen van de geografische reikwijdte van Europa en de status van Oekraïne. Dit zou veeleer energieke, gerichte en vastberaden actie van Amerika vereisen, vooral van de Duitsers.

Voor Brzeziński (en Washington) zijn uitbreiding van de EU naar het oosten en uitbreiding van de Navo naar het oosten bijna hetzelfde. Dit is een groot deel van het strategische belang van de EU voor de VS:

In de huidige staat van de Amerikaans-Europese betrekkingen, met de geallieerde Europese naties die nog steeds sterk afhankelijk zijn van het Amerikaanse veiligheidsschild, breidt elke uitbreiding van de Europese perimeter automatisch de directe invloedssfeer van de Verenigde Staten uit. (…) Het cruciale punt van de NAVO-uitbreiding is dat het een proces is dat volledig gekoppeld is aan de uitbreiding van Europa zelf.

Amerika moet daarom bijzonder nauw samenwerken met Duitsland in de verdediging van de uitbreiding van Europa naar het oosten. Immers, als de Verenigde Staten en Duitsland er samen bij de andere NAVO-bondgenoten op aandringen om akkoord te gaan, dan staat niets de uitbreiding meer in de weg.

Wat Rusland hierover zegt, mag uiteindelijk niet de doorslag geven. Als Rusland niet instemt, “moet de beslissing worden genomen in de juiste overtuiging dat de organisatie van Europa niet ondergeschikt mag worden gemaakt aan de bezwaren van Moskou”, want:

Mocht de door de Verenigde Staten geïnitieerde uitbreiding van de NAVO stokken, dan zou dat het einde betekenen van een alomvattend Amerikaans beleid voor heel Eurazië. Een dergelijke mislukking zou het Amerikaanse leiderschap in diskrediet brengen, het plan voor een zich uitbreidend Europa de grond in boren, de Centraal-Europeanen demoraliseren en mogelijk de momenteel sluimerende of wegkwijnende geopolitieke honger van Rusland in Centraal-Europa opnieuw aanwakkeren. (…) Beslissend voor een geleidelijke uitbreiding van Europa moet de verklaring zijn dat geen enkele macht buiten het bestaande trans-Atlantische systeem een vetorecht heeft tegen de deelname van een geschikte Europese staat aan het Europese systeem - en dus aan het trans-Atlantische veiligheidssysteem - en dat geen enkele Europese staat die aan de voorwaarden voldoet a priori mag worden uitgesloten van een mogelijk lidmaatschap van de EU of de NAVO.

Oekraïne is de strategisch belangrijkste staat in Oost-Europa, schrijft Brzeziński, omdat het zo belangrijk is voor Rusland:

Zonder Oekraïne is Rusland niet langer een Euraziatisch rijk. (…) Maar als Moskou de controle over Oekraïne zou heroveren, met zijn 52 miljoen inwoners, belangrijke natuurlijke hulpbronnen en toegang tot de Zwarte Zee, zou Rusland automatisch de middelen krijgen om een machtig rijk te worden dat Europa en Azië omspant.

Daarom heeft de VS er geen belang bij dat Rusland zich economisch en politiek zo positief ontwikkelt dat het een democratisch land wordt met nauwe banden met Europa:

Het is gemakkelijk om op de vraag naar de toekomst van Rusland te reageren door te beweren dat men voorstander is van een democratisch Rusland dat nauw verbonden is met Europa. (…) Herstel van de binnenlandse politiek van Rusland is de essentiële voorwaarde voor democratisering en uiteindelijk voor Europeanisering. Maar een herstel van het imperiale potentieel zou schadelijk zijn voor beide doelen.

Brzeziński's waarschuwing lijkt bijna profetisch. Het laat zien wat er mis kan gaan voor een enige wereldmacht die er alles aan doet om deze status te behouden:

Het gevaarlijkste scenario zou mogelijk een grote coalitie zijn tussen China, Rusland en misschien Iran, een anti-hegemoniale alliantie, niet verenigd door ideologie, maar door het diepgewortelde ongenoegen van alle betrokkenen.

Dit is precies wat zich vandaag aftekent. Door Rusland weg te houden of weg te jagen uit Europa, heeft de VS het praktisch in de armen van China gedreven, waar het eigenlijk niet naar toe wilde, omdat China duidelijk de sterkere partij is in dit partnerschap. Aangezien China de belangrijkste rivaal van de VS is geworden voor de suprematie in Eurazië, betekent het zich ontwikkelende Russisch-Chinese partnerschap het einde van de positie van de VS als de enige wereldmacht. Maar misschien heeft Washington al lang ingezien dat dit onvermijdelijk is en is het er nu alleen nog maar op uit om het nieuwe ijzeren gordijn tussen Oost en West zo ver mogelijk oostwaarts in Eurazië te laten vallen.

Ons een e-mail sturen
RSS
Disclaimer
Privacy statement
Cookies
Copyright © : 2019 - 2024 7337.nl and the authors.
Wijzigingen voorbehouden / Changes reserved.